"ماندالا" الگوی هستی و نظامی است که بر مبنای تجسم مکاشفه ای استوار است. یک انگاره ی کیهانی حصر فضای مقدس و رسوخ به مرکز مقدس؛ تمامیت؛ عالم اصغر؛ عقل کیهانی؛ یکپارچگی است.

 از نظر کیفی "ماندالا" مظهر روح و از نظر کمی مظهر هستی است. گردی ماندالا، معمولاً نشان دهنده ی تمامیت طبیعی است. ماندالا هم جهان کوچک (انسان) است و هم دنیا که همه ی ما بخشی از آن نقاشی پیچیده هستیم. در حج این فرایند به خوبی مشهود است.فرد در دایره طواف جزئی از عالم ملکوت میگردد.

"ماندالا" بیش از تصویری است که با چشمان ما دیده می شود. لحظه ای واقعی در زمان است؛ که می تواند به عنوان وسیله ای برای کشف هنر، دانش، مذهب و زندگی خود استفاده گردد.

در معماری اسلامی – ایرانی طرح های زیبایی از "ماندالا" به چشم میخورد.مانند کاخ گلستان در تهران کلیسای وانک وعالی قاپو در اصفهان، سقف خانه طباطبایی ها و بروجردی ها در کاشان والبته بناهایی چون دولت آباد یزد و حمام کردشت در جلفا و دیگر بناهای تاریخی ...

پيوستگى ميان گنبد و فضاى مكعب زير آن در معمارى اسلامى، از طريق ايجاد مقرنس (یکی از عناصر تزیینی معماری که در زیباسازی بناهای ایرانی به ویژه مساجد نقش مهمی دارد. مقرنس‌ها به شکل طبقاتی که روی هم ساخته شده برای آرایش دادن بناها و یا برای آنکه به تدریج از یک شکل هندسی به شکل هندسی دیگری تبدیل شود، به کار می‌روند).پيوند مى‏خورد. فضاى ابداعى مقرنس ‏همانند مظهر نسبت آسمان به زمين است.گنبد ،مظهر آسمان و فضاى مكعب زيرآن مظهر زمين و قوس مقرنس كارى شده چونان حلقه واسطه آسمان و زمين تلقى‏ مى‏گردد که در تعریف " ماندالا "و مفاهیم آن گفته شد.

گردآورنده: خانم آدینه قنبری لنگرودی